|
вершы
Не кувай, зязюля
Не кувай, зязюля, сумна ў родным гаі,
не прароч матулі, калі прыйдзе сын, –
ён ужо ня прыйдзе, сьпіць у дамавіне,
на чужых загонах, між чужых калін.
За яго труною не ішлі суседзі,
не званіў з званіцы прытрухлелай звон,
не гублялі сьлёзаў сёстры над магілай,
не пяялі песьняў на жалобны тон.
Ён адзін далёка зьлёг пад градам куляў,
на чужой зямліцы кроў сваю разьліў,
за чужыя справы, за чужыя раны,
што здаўна вораг палажыў.
Ня кувай, зязюля, сумна ў родным краі,
не прароч матулі, калі прыйдзе сын, –
ён ужо ня прыйдзе, бо ў зямлі далёкай
сьпіць з тугой да краю між чужых калін.
Яшчэ прыйдзе вясна
Яшчэ прыйдзе вясна і да нас,
каб суняць нашы сумныя душы.
салаўі будуць песьні пяяць,
весялей зашумяць ў садзе грушы.
Будзем слухаць чароўныя казкі
палёў родных, хвалюючых ніў,
увіваць будзем радасьці краскі
ў вянок шчасьця у радасны дні.
Луч ля хаты у сукню ўбярэцца,
апярэжацца пасам рака,
пад блакітам чароўна пальецца
навакол – сьпеў жаўрука.
Над усім вышэй сэрцам ўздымуся,
боль ня будзе больш сэрца сьціскаць,
і з далёкай чужыны вярнуся
краю свайго дар першы прымаць.
Нойбрандэнбург, 1939
Увосені
Я гляджу ў агарод, дзе калісьці
пышна кветкі вяргіні цьвілі,
а сягоньня вось жоўтае лісьце
вяне, гнецца да мокрай зямлі.
Холад іх прывітаў неспадзеўкі
іх прыхільна красу сцалаваў.
Шчэ з-за лісьцяў віднеюць галоўкі,
якіх люты мароз акаваў.
Пазіраеш – і шкода, так шкода,
да грудзей зьвяўшу краску кладзеш,
і здаецца, што ты вось пры сэрцы
на пацеху маю ажывеш.
Вечар
Вечар сінявокі
сее жменяй зоры
на наш луг квяцісты
на палёў прасторы,
на лясы старыя –
сьведкаў спраў далёкіх,
на хаты крывыя –
ў стрэхах хілабокіх,
на гароды ў маках,
што пад сонцам зьзяюць, –
і старую вёску
ў золата ўбіраюць.
Вечар сінявокі
сее жменяй зоры
на наш луг квяцісты,
на палёў прасторы.
На сьвінец
Падвастрыўшы зуб касы,
раней хлопцы ўсталі,
каб абцяць дарог сьвінцы
ў росах паліваньні.
Бо як сонейка зірне,
абмалоціць росы,
то тады ўжо не зжанеш
ля дарог пракосы.
А мурожнае руно –
зь ім і ў дзень ня штука
(так казаў Паўлюк даўно),
касу толькі крукам.
А цяпера на сьвінец
ўсе прыцісьнем косы –
давясьці хутчэй канец,
покі зораў россып.
Бэрлін, 6.10.42
Доля васеньняга ліста
Ападае у шоласе п'яным
лісьцяў медных нязьлічаны рой.
Разьляцеўся клёнаў чуб разгайданы,
пакідаўшы галіны з жальбой.
і куды вось прысудзіць сягоньня
лёс нядобры зь вятрамі брысьці,
мо ў якое ліхое бяздоньне
патанаць, прападаць і гнісьці.
А мо там зажане дзесь пад межы
да размокшай ўчарнелай ральлі,
дзе віхураў шлях будзе зь бязьмежжаў
невядомай да нашай зямлі.
А мо дзесь зажане ў край нязнаны,
дзе ўсё будзе на іншы там лад –
і адным застанусь ўсхваляваным,
ўспамінаючы прошласьць падрад.
А мо вечна круціць мяне будзе,
ў кожнай хвілі мясьціны зьмяняць?
і тэй крыўды ніколі ня збудзеш,
покі вецер ня сьціхне гуляць.
Мае песьні...
Мае песьні – родныя прасторы,
што цьвітуць чаруючай красой,
абвінуўшы полі, вёскі, сёлы
і раку з задуманай вярбой.
Мае словы – водгалас ратая,
што вясны чакае плуг узяць
і як вырай толькі прывітае,
Маё сэрца – песьні, што пяяла
над калыскай маці уначы
а падрос я, казкай забаўляла,
ў вечар доўгі кужаль прадучы.
А душа мая – стары абычай,
што саткаў аўчыны родны чар,
што наўсьцяж заве, няспынна кліча,
распаліўшы ў сэрцы новы жар.
Мая думка – думка тых, зь якімі
разам рос, да поту працаваў,
з кім ішоў пуцінамі цяжкімі
і каму навек руку падаў.
Чорныя бровы
Эх, чорныя бровы,
узорныя бровы,
дзьве градкі сасонак
жывых.
я чую ваш шум,
вашы сьню перазвоны
і пешчу у словах
сьвятых.
Люблю вас да краю –
да самага краю,
дзе шчасьця граніца
са злом,
і сум у патайні
ня раз праціраю
тваім ўсхваляваным
гальлём.
І з вамі хацеў бы
дарогаю польнай,
жыцьця каляінай
брысьці,
і вашую радасьць,
і вашае гора
з сваім у вянок заплясьці.
27.9.43
Ноч
Страханула ноч чупрынай,
страханула кучаравай,
пацягнула ў небе сінім
дулькай сьвежа абарванай.
Малаком туман разьліўся
ля ракі на луг шырокі,
прыбярэжны гай ўтапіўся
патануў як ў хмарах сокал.
Вёскі спалі, ціха спалі,
сну аддаўшы сьмех і гора,
а над імі адзывалісь
паўпрытомна, зрэдку совы.
29 верасьня
* * *
Хоць буры шумяць, навальніцы,
хоць лье за каўнер як зь вядра,
а ўсё ж такі край ў пераклічцы
і водгукі, гром – недарма.
Ня зьвяжа сягоньняка гора
падстронкам туманным, крутым:
народ ўсхваляваны, як мора,
і ў полымя йдзе за сваім.
Радасьць
Сонца зайграла на струнах зямлі
Раніцай чыстаю, сьвежай.
Слухалі моўчкі ў задуме бары,
Слухалі полі і межы.
Радасьці новай канца ня было –
Ў вёску прыйшлі скамарохі.
Гэй, хто шчасьлівы, выходзь на сяло,
Годзе за комінам вохаць.
Слухайце песьню для душ,
Песьню, што сэрца кранае.
Хай закалосіцца сьвежая сінь,
Хай над зямлёй зашугае.
Лапаць расхволчым да самых абор,
З лапцем – пад песьню і гора.
Мы ўладары над зямлёю – да зор,
Сьмех наш і радасьць – як мора.
Хто нам пасьмее пярэчыць, казаць,
Хто нас пакінуць прымусіць?
Мы грамадою пайшлі засяваць
Радасьць па ўсёй Беларусі.
30.09.43
Ноч
Доўга-доўга падсявала
ноч на небе зоры,
аж пакуль не засьпявалі
птушкі ў сьвежым полі.
Аж пакуль рукою доўгай
дзень крануўся сіта,
тагды ноч пайшла убогай
жаласьцю спавіта
на спачын за бор, за горы,
каб пасьля нанова
ў небе сінім і прасторным
падсяваці зоры.
Я хацеў бы
Я хацеў бы жыць пад песьню,
Песьняй радасьць расьсяваць,
I старое гора ў плесьнях
Ў дол глыбокі пахаваць.
I па ўсёй зямлі шырокай
Як вялікі белы сьвет,
Пралятаць як вольны сокал
I казаць: Адам наш дзед.
30.9.43
Дні прайшлі
Дні прайшлі,
нізка зьвесіўшы бровы,
на ўспамін
паднялісь толькі раз.
Паміж хмараў густых
усьміхнуліся зоры,
ды нядоўгі быў сьмех,
абарваўся, пагас.
А за ім
ізноў неба пакрылася хмарай
на гасьцінцы маім
зацьвілі палыны.
Эх, і сколькі я іх перанес, а бяз жалю
зь ім разам людзкое няпраўды, маны.
Іду даляй,
дарогаю сьлізкай, няроўнай,
дарогай няроўнай,
хоць ногі баляць,
і агоньчык сачу
ноччу шараю, цёмнай,
бо ў надзеі маёй
ён яшчэ не пагас.
26.10.43
* * *
От, Маланька, гаварылі, –
і па кім пайшла яна?
Ўсе яе кругом любілі,
а яна, бы цьвет, цьвіла.
Сьвятам троху прыбярэцца,
ў касу стужку запляце.
Дзяцюк гляне ды жахнецца –
думка сэрца ўскалыхне.
А як пойдзе на Міколу
да царквы, дзе збор дружын,
дзе ўся моладзь, як вядома,
йдзе пад шыкам, як адзін.
Разнаякіх там убачыш
і бяз ганьбы шмат дзяўчат,
але ўсё ж яе адзначыш –
прыгажэй усіх падрад.
яе вочкі – васілёчкі,
бровы вуглем хтось правёў,
вусны – макавы цьвяточкі,
галасок, бы срэбры звон.
А як пройдзе, – паўглядацца:
станік стройны, як пяро.
Шмат каму ў душы астацца
можа дзеўчына кляймом.
Думы
Думы, думы... Сінякрылым
рэхам там, ля роднай хаты,
бродзяць полямі, лагчынай,
дзе абрус зімы пасланы.
Бродзяць там, дзе клёны, ліпы
іньнем ўблутаны прыгожа,
дзе паркан стары, падгнілы
зацьвіцеў, бы белы ружы.
Бродзяць тамка, дзе на шыбах
краскі холад вышывае
і па згушчаных сядзібах
зоры ўзорна насыпае.
Бродзяць тамка, дзе віхуры
курганы ў палёх ўсыпаюць
і свой гімн адвечны, мілы
ў вёскі комінах сьпяваюць.
Бродзяць тамка, дзе сасоньнік
ноччу позьняю зазвоніць,
расьцягнуўшы свой гармонік,
пераборы ветру ловіць.
Думы, думы... Сінякрылым
рэхам там, ля роднай хаты,
дзе радзімыя сядзібы
сьнегам ўсыпаны кудлатым.
Шуміць Кромань
Шумяць дубы над Кроманем сівыя,
шуміць і пушча ўся за крыўду-зьдзек,
якую нёс наш Кромань бела-сіні
празь не адзін пакутны доўгі век.
Шуміць і помніць, як у вечар,
маёвы, пышны, хмельны, дарагі,
адсунуўшы тваіх братоў-сярмягаў,
прымаў прыроды чар
не беларус,
а хтось зусім другі.Вазіў іх Кромань, злосна біўся ў бераг,
чужынца роспуст моцна дадзяваў,
і не адным, ўсхвалёваны ад злосьці,
чупрынай дно
за помсту
падмятаў.
Шумяць дубы над Кроманем старыя,
шумяць з пагрозай ворагам сваім,
шумяць, прарочаць дні другія
сваім братом
і водам сіне-галубым.
Над Кроманем
Там, над борам, сонца
косаў жмутак ломіць
і сасьняк паціху
з Кроманем гаворыць.
Вецер ўнучка пушчы
ледзь а ледзь калыша
і закон краіне новы
ў кусьце піша.
Над возерам сінім
ластаўка пралеціць,
крылом воду чэпіць,
што аж не прымеціць.
і кругі на люстры
хваляй разьбягаюць,
міг адзін наперад,
потым прападаюць.
А чароўны Кромань
дзіцянём ўздрыгнецца,
захлюпоча ў бераг –
пушча ўсьміхнецца.
Дзень адходзіць
Дзень адходзіць, скалазубец,
на спачын за бор,
зоры ў сіні бубен бубняць
дню наперакор.
Хмар стажыстых караваны
на заход пайшлі,
вецер, быўшы моцна п'яны,
ўплёўся у крыжы.
І блукае, як нялюдзкі,
ў злосьці ўвесь гарыць,
і акордам нешта жудкім
ўсё шуміць, шуміць.
Не сумуй, матуля
Не сумуй, матуля, з горкімі сьлязамі,
не сумуй, што выпаў для нас цяжкі лёс:
час яшчэ надыдзе – разам з жаўрукамі
прыляту да краю засяваць авёс.
Мо' і не пазнаеш: твар яго зразорыць
доўгі час пабыту ў чужыне ўдалі;
мо' яшчэ да тога і сьпіну наклоніць
ад цяжкое лямкі спора да зямлі.
Мо' табе і здасца старыком якімсьці
і зусім ня ўзнаеш, што твой гэта сын,
бо ня быў ён гэткім, ведама, калісьці,
як адходзіў ў службу не на ўласны чын.
Але што ж парадзіш, родная матуля:
не адны з табою маем гэткі лёс.
час яшчэ надыдзе – разам прыляту я
з жаўрукамі ў краю засяваць авёс.
Каля хаты
Каля хаты моўчкі ліпа,
пахіліўшыся, стаіць,
'шчэ пасаджана Піліпам,
і пра прошласьць гутарыць.
Гаманіць пра долю краю,
пра мяцежніцкі паход,
як цягнуўся полем, гаем
доўгі ў зброі карагод,
як лілася кроў за волю,
як сам Сьвітка тут бываў,
як казаў, што толькі з боем
станеш долі гаспадар,
як прыгон рабілі пану
пяць дзянькоў, а два – сабе,
як цярпелі цяжку кару
людзі моўчкі у мане.
Ды і шмат чаго гаворыць,
як настане сутаняць,
як прыходзіць вецер з поля
чуб старое паківаць.
Ноч
Ноч разьвесіла над вёскай
вушы доўгія, чуткія,
ловіць ціхі шум бярозкаў,
што шапочуць – маладыя.
Што ў вадзе на дне вазёраў
вадзянік банкет спраўляе,
што старая ведзьма полем
дзесь з закладзінаў вяртае.
Ловіць казкі, што чароту
бор расказвае зялёны,
што жыцьцё ў трывозе з потам
крыўдзе цяжкай шле праклёны.
Сабірае ніткі кроснаў,
што ў палёх снуюць русалкі,
і падзякі носіць вёснам
на зялёныя палянкі.
Ночы зьвісьлі нізка вушы,
каб падслухаць сьвету чары,
як жывуць таемна душы
і пазнаць усе іх пляны.
Каляды
Сьвята даждаліся людзі,
ладзяцца, будуць спраўляць,
дарма што каменем грудзі
час не ляніўся сьціскаць.
Ўсё ж такі кожны вясёлы,
цешыцца бляскам зары –
ведзены ёю, да ясьляў Хрыстовых
ішлі пакланіцца валхвы.
Сьвята даждаліся людзі,
будуць, як вечна, спраўляць,
сёньня валхвамі мы будзем
зоркай айчыны ступаць.
Бэрлін, люты 1943
Дзед
На куце дыміцца сьвечка,
сьвечка васкавая.
Дзед стары, злажыўшы рукі,
пацеры чытае.
Лоб стары жагнае крыжам,
шчыра б'е паклоны
і глядзіць у кут шчасьліва
поглядам вясёлым.
А на сэрцы грае радасьць –
«іжэ херувімы...»
У малітве дзед заўсёды
рады і шчасьлівы.
На куце дыміцца сьвечка
сьвечка васкавая.
Дзед за блізкіх і далёкіх
«Отчэ наш» чытае.
9 сьнежня 1943
Беларусь, мая старонка
Беларусь, мая старонка,
дум калыска залатых,
Ты зьвініш у сэрцы звонка
зь дзён дзіцячых, маладых.
Твае пожні, сенажаці,
твой стары шумлівы бор
прытуліў душу, як маці,
як вясна цяплом – чабор.
Твае рэчкі ў пералівах,
і вазёр-люстэрак сінь,
і званы сярпоў у жніва,
і дарожны мяккі пыл...
Твае краскі паміж збожжа
васількі, званец, куколь,
што пад ветрам так прыгожа
для Цябе даюць паклон.
Беларусь, мая старонка,
дум калыска залатых,
Ты зьвініш у сэрцы звонка
зь дзён дзіцячых, маладых.
Край родны, мілы, дарагі...
Край родны, мілы, дарагі,
ці й сёньня ты такі прыгожы,
ці так, як ўперш, твае бары
шумяць, гудуць у сьвеце Божым?
Ці гэдаксама па палёх
красуе збожжа у палетках,
ці ў росах срэбных на лугох
цьвітуць, ірдзяцца гожа кветкі?
Ці гэдаксама да начы
няўпынна хор зьвініць птушыны,
аж покі пойдуць на спачын
у лес на гнуткія галіны?
Ці на вясну ратай таксама
з надзеяй радаснай у жніва
бяз шапкі зь песьняй засявае
сваю прадзедаўскую ніву?
Край родны, мілы, дарагі,
як чар твой сёньня выглядае,
калі дасыта груганы,
пад'еўшы, сінь тваю зьмяраюць.
Калядная песьня
Па дарогах польных, па сьцяжыначках,
каляда, каляда,
Йдзе малодая ды вітаецца,
каляда, каляда,
У сяло да нас набліжаецца,
каляда, каляда,
На куце садзіцца разбагатая,
каляда, каляда,
Ў шубе шоўкам шытай, зухаватая,
каляда, каляда.
Нанесла гасьцінцаў, аж сталы трашчаць,
каляда, каляда,
Залатыя вочы зоркамі гараць,
каляда, каляда.
Углядаецца, ды якую ж тут Міхасю абраць,
каляда, каляда,
Што пайшоў з батлеяй Хрыста выхваляць,
каляда, каляда.
Пашукаці трэба з касой чэсанай,
каляда, каляда,
З касой чэсанай, гладка сплеценай,
каляда, каляда.
І каб ейны твар, як зара зіяў,
каляда, каляда,
Каб рукі далонь мазоль ўхарашаў,
каляда, каляда.
Каб магла зь Міхасём долю ў рукі ўзяць,
каляда, каляда
І шчасьліва праз год зноў Каляд дачакаць,
каляда, каляда...
Перадай
Дзе ляціш ты, вецер сіні,
мо' туды, да нашых хат?
Занясі ж паклон мой, мілы,
ты мне сёньня – родны брат.
Перадай матулі роднай, –
хай ня лье замнога сьлёз, –
што жыве ён тут свабодна,
што зусім нядрэнны лёс.
І для жонкі не забудзься
пару шчырых слоў сказаць:
«Не сумуй, пакінь, ня злуйся,
перастань яго чакаць».
Дзе ляціш ты, вецер сіні,
мо' туды, да нашых сёл?
Занясі ж, паслухай, мілы,
для усіх блізкіх мой паклон.
Да сёстраў
Не забудзьцесь вы пра брата
ў час вясёлы за сталом,
калі сьмеху поўна хата,
калі чарачкі зь віном.
Не забудзьцесь, калі песьня
будзе весела гучаць
і ў душы, як на прадвесьні,
радасьць сэрца хваляваць.
Першы сьнег
У паветры лёгкаю пярынкай
Першы сьнег свабодна танцаваў
і зямлю, замёршую нядаўна,
Белай коўдрай роўна засьцілаў.
Убіраў рабіну каля хаты, –
Пазіралі дзеткі праз вакно.
Ім чамусь ужо дадзела восень
І зімы чакалі так даўно.
І цяпер праз вокны пазіралі,
Спатыкалі радасьць – першы сьнег.
На душы жаданьні расьцьвіталі,
А на вуснах ціхі, мяккі сьмех.
13 студзеня 1944
Ціхая раніца
Ціхая раніца
сонцам зямлю пасыпае,
зь мяккай травы
падбірае каралі расы.
Вецер ў палёх
прытаіўся,
маўчыць,
спачывае –
працы меў многа,
падцягваў на ўсе галасы.
Ў сінім паветры
пахне зусім араматам,
вузу тапіць пачынае
штодзённую дзень.
Сталася пуста
на вёсках
ў саломеных хатах,
кожан для шчасьця
падцягвае працу – арцель.
Кужальнай ніткай,
а можа зусім канаплянай,
думкі снуюцца,
як пасмы жывой дзеразы.
Дзень завіхрыўся,
ускінуўшы чуб кучаравы,
ўсюды відаць –
шчырай працы
шумяць каласы.
Скрыпаюць колы,
дарогай няроўнаю цягнуцца
зь сенам пахучым,
як хаты на вёсках, вазы.
Далі прастораў
радзімых прыгожа ўсьміхаюцца,
губяцца шарыя думкі
і нудныя сны.
Кожан упіўшыся
чарам красы і работай,
кожан для шчасьця
напружвае сілу і дух.
Сёньня па ўсёй
Беларусі з турботай
пеніцца хваляй
нястрыманай рух.
28 кастрычніка 1943
Вясна распаліла
Вясна распаліла зялёную радасьць,
Хто выцерпеў сьцюжы –
ўставай, будзем жыць.
Загонаў руіны ўжо бораны гладзяць,
Каб роднай пшаніцай палі семяніць.
Сюды, грамадзяне, сяўцы маладыя,
як золатам, іскрамі сыпнем зь сяўні.
Засеем, ды так, каб сярпы больш чужыя
Ня мелі адвагі жаць нашы палі.
Вясною
Дзень прывітала зялёная радасьць,
лёгкімі хвалямі жыта шуміць,
маці-чаромха у бель прыбралася,
быццам красы на выставе стаіць.
Грушы махаюць куртатай чупрынай,
лісьцем фіранкавым клён шалясьціць.
Эх, як прыгожая сёньня часіна,
эх, як прыгожа сягоньняка жыць.
Толькі забыцца няўдачы і гора,
радасьцю зелені сэрца ўпаіць
і ў тым бязьмежным красуючым моры
птушкай паднебнаю цешыцца, жыць.
Восень
Восень пабляклая, восень імглістая,
Восень – інакшая радасьць, краса.
Сэрцам люблю я цябе, жаўталістая,
Ты мне так міла, як міла вясна.
Мілыя песьні твае сінякрылыя,
Песьні, што вецер сьпявае ў палёх,
Казкі, што шэпчуць бярозы пахілыя
Ў сьпелых чырвона-агністых лістох.
Мілыя ў лузе туманы разьлітыя –
Ціхага вечара раньнія сны,
Неба захмарана, сонцам ня змытае,
Хмар – алавяных, цяжкіх – каласы.
Мілыя доўгія ночы праўдзівыя,
Ночы, што сьвечкай смаловай гараць,
Ночы, якімі ваўкі нат', шчасьлівыя,
Выйдуць бяз страху здабычы шукаць.
Восень пабляклая, восень імглістая,
Восень – інакшая радасьць, краса.
Сэрцам люблю я цябе, жаўталістая,
Ты мне так міла, як міла вясна.
7 кастрычніка 1943
Васеньні вечар
Кацярына за кудзеляй
ўжо сядзіць ля лямпы
і скубае на ўсю жменю
ніткі не на жарты.
Вераценца толькі знае,
аж вірчыць, круціцца,
хвартух белы прыкрывае
сінюю спадніцу.
Дулькі троху натраслося
на масток з кудзелі –
засырая была восень,
лён прагніў у ценю.
і таму ня надта гожа
пража выглядае,
ніткі рвуцца, вязаць часта –
праца не сьпяшная.
Але пойдзе на патыку,
дабяром ў аснову,
палаценца будзе шыкам
ля ракі вясною.
Бэрлін, 1943
* * *
Ёсьць атрута страшная-страшная,
што прыемная ў вуснах на смак,
але часта такая цяжкая,
што ні жыць, ні памерці ніяк.
І ратунку няма, калі лучыць
крыху вусны пад сэрца уздым,
будзем жыць, але моцна намучыць,
як прыпалены тукавы дым.
Бывае хмель, што так цябе упоіць,
а брагі нат' ня бачыў і ня сьніў,
і думак цэлы пук табе народзіць
пад сэрца жар і маладосьці ўзрыў.
І часта так астацца можаш п'яны
на доўгі час праз юныя гады,
праз той пагляд манлівы й кучаравы,
праз вуснаў жар і словаў каласы.
* * *
Адзьвінелі сярпы на загоне,
адшумела калосьсе ў палёх,
нехта сум пад рабінаю клоніць
ў шэрых зрэбных сырых рызманох.
1943
* * *
Эх ты, доля, эх ты, доля –
распачата казка,
што ж ты мне ніяк ніколі
не падорыш ласкі.
Векавечны мой гасьцінец
вечна йдзе пад гору,
шчасьце іншым каласіцца,
мне ніяк, ніколі.
* * *
Хай сьмяюцца, глядзяць зь недаверам
на мой сёньняшні гэты даказ,
не заўсёды адчынены дзьверы
да жыцьця на прастораў папас.
Ёсьць Пятро, ды ня той, што на небе,
на зямлі зусім іншы для нас,
і ня раз, не для тых, што патрэба,
адчыняе жыцьцёвы Парнас.
Кажу, кажу, што ёсьць віры,
глыбей за мора, акіяны,
дзе дно гарыць ярчэй зары,
няма дзе шчасьця параплавам.
Няма нідзе ратунку –
ні ў хвалях дня,
ні ў злоснай буры.
Або нырнуць у глыб да дна,
або цярпець з душою чулай.
Прад намі пытаньне!
Прад намі пытаньне: ці жыць, ці ўміраць?
Ці далей цярпець у няволі
і сьпіну пад ворагам лютым згінаць,
пра нейкую ласку заўсёды пытаць
і ўсьцяж наракаці на долю?
Прад намі пытаньне на выбар стаіць,
што ж скажаце тут – маўчаць, не маўчаць,
ці голавы далей у ёрмы садзіць
і вечнага гора паклоньнікам быць,
ці лепей за волю ўміраць?
Кажыце хутчэй – нешта трэба пачаць,
вядома, мы мусіма нешта абраць:
нас родныя гоні дзень з ноччу завуць,
браты і сягоньняка долю куюць,
а мы – можа, будзем драмаць?!
Не задрэмлем, ня зморыць нас сон,
разам з зарою устанем,
сілай, адвагай напішам закон,
тым, што тапталі, забралі ў палон,
ў вочы, як сокалы, глянем.
Нашых прад імі ня спусьцім галоў,
буры гнільлё не стрымае,
думаю, сёньня з нас кожны бяз слоў,
ўспомніўшы крыўды мінулых гадоў,
прысягу сьцягу складае.
1943
Мы маладыя
Мы маладыя – ў нас дух сакаліны,
волі межаў няма і ня трэба,
ўзлёт наш у неба – у прасторы і сіні,
там, дзе абліта потам зямля.
Ўжо нашых крыльляў размах ня ўстрымаць,
рукі, як крыгі паўночных краін,
кожны ўжо бачыць, што век аджываюць,
хутка адыдуць ў зямлю на спачын.
Сёньня прабуюць, ня хочацца, пэўна,
з лоскатам сэрца свабоду хаваць,
але, каб пайсьці, – крыху трэба узьняцца,
сьмерць тады будзе лягчэй спатыкаць.
Дык, маладыя, бяз страху наперад,
нашае права на волі пажыць,
кожан спакойна здругоча наперад –
з воклікам шчасьця народы ўзбудзіць.
1943
Маладосьць рассыплю
Маладосьць рассыплю
Ў песьнях кучаравых
Пазалотай сьвежай
Буйнае расы.
Аб гадох сягоньняшніх
За сто год раскажуць,
Як цьвілі, шумелі
Нашы каласы.
У словах ня зьвяне
Ні душа, ні сэрца,
Астанецца сьвежым,
Як букет жывы.
I юнак дасьціпны
Разьбярэ, разьвяжа,
чым жылі калісьці
Нашы песьняры.
I чупрынай звонкай,
Канаплянай, сіняй
На узор шумлівай
Затрасе вярбы.
I маланкай-думкай
Ў нашы дні загляне
I свае нацягне
Шчыра павады.
9 кастрычніка 1943
Эпіграмы
Ён жыў звычайна, так, як трэба,
Нікому крыўды не рабіў:
Араў, жаў, сеяў і касіў.
Памёршы, пэўна, будзе ў небе.
*
Радзіўся ў п'янае сям'і
і сам ў гарэлцы кіснуў, жыў,
і ўсё па-п'янаму рабіў,
і п'яным зьлёг ў сырой зямлі.
Публікацыя Л. Юрэвіча й Зьм. Саўкі
|