Let's be productive!

Зь цікавасьцю чытаю артыкулы Зянона Пазьняка. Ягоная катэгарычная перакананасьць заўсёды правакуе рэакцыю. Але апошні артыкул "Адключэньне ад разеткі" здаўся мне найбольш цікавым і вартым рэакцыі пісьмовай, бо базаваўся ня толькі на перакананьнях, але і на рэальных падзеях, сьведкам якіх я таксама быў - адключэньні электрычнасьці ў штатах усходняга ўзьбярэжжа Амэрыкі. Зянон Пазьняк піша ў сваім артыкуле, што "адключэньне краіны ад электраэнэргіі на два-тры тыдні можа поўнасьцю разбурыць яе". І ўсё гэта з-за "высокай тэхналягічнасьці амэрыканскай жыцьцёвай сыстэмы й абсалютовай непрыстасаванасьці да іншых жыцьцёвых варункаў". А прычыну гэтаму аўтар бачыць у рэгрэсе духу заходняга грамадзтва. Думка ня новая, але ці прадукцыйная? Амэрыканскае штодзённае жыцьцё будуецца на фундамэнтальным уменьні лавіць рыбу і свабодзе вынаходніцтва, як гэта рабіць лягчэй і хутчэй. Ад панядзелку да пятніцы амэрыканец закідвае нерат і дастае столькі рыбы, што хапае на яду і ў запас, а ў выходныя забаўляецца ці адпачывае. Калі-б нават рыба прапала, дык досьвед і свабода пошуку застаюцца. І ён ідзе шукаць новае возера. У гэтай-жа сытуацыі беларус, замест пошукаў ежы, будзе разважаць, куды-ж дзелася рыба, і ўздыхаць па ранейшых часох. Пакуль беларус будзе чухаць патыліцу і штодня вяртацца да старой сажалкі, амэрыканец ужо будзе вудзіць у іншым месцы і, з часам, нойме беларуса ў памочнікі. Беларус, вядома, будзе добрым памочнікам, радым, што "улада" нарэшце вярнулася і гарантуе трошкі рыбы з новага месца.

Амэрыканскі мэнталітэт будуецца ў каардынатах "праблема-рашэньне". Беларускі-ж працуе болей у сыстэме "праблема-разважаньне". Але незадаволенасьць сытуацыяй у бальшыні не перарастае ў дзеяньне па яе вырашэньні. Вяртаючыся да прыкладу Зянона Пазьняка з электрычнасьцю, амэрыканцамі праблема была вырашаная за 2 дні. Адключы электрычнасьць у Беларусі, і праз два дні людзі звыкнуцца спаць у швэдрах і жыць пры сьвечках. Якраз гэта і ёсьць няўменьне выжываць у грамадзкіх катастрофах.

Цяпер што да разваг пра заходняе грамадзтва. Ставіць дыягназ пра сур'ёзную хваробу рэгрэсу духу мацаючы рукой лоб можна, але рызыкоўна і малапэўна. Нават, калі ўявіць, што пацыент сур'ёзна хворы (з чым я ня згодны), дык гэткая выснова мала карэлюецца з шанцамі на выжываньне. Заходняе грамадзтва, нягледзячы на аднолькавую хрысьціянскую спадчыну, зусім не такое аднароднае, як бачыцца з усходу. Залежнасьць эўрапэйцаў ад сацыяльных дзяржаўных ільготаў робіць іх слабейшымі ў выжываньні параўнальна з амэрыканцамі, якія больш спадзяюцца ня столькі на дапамогу звонку, колькі на сілы свайго ўласнага арганізму. Прыстасаванасьць да жыцьцёвых варункаў вымяраецца ня ўменьнем спаць у холадзе і разважаць пра былое жыцьцё, а ўменьнем вырашаць праблемы холаду. Так званая "сьляпая вера амэрыканцаў у моц, справядлівасьць і найлепшасьць Амэрыкі", - зусім не сьляпая вера, а выснова, базаваная на мэтафізычных фактах і свабодзе правяраць гэтыя факты/высновы сумненьнямі й альтэрнатыўнымі рашэньнямі. Калі Зянон Пазьняк ці хто іншы можа і хоча аспрэчыць гэтыя высновы й прапанаваць іншыя, дык можа ласкава гэта зрабіць і шукаць падтрымкі сваёй рацыі. Дарэчы, спасылка пра веру амэрыканцаў у найлепшасьць Амэрыкі - хутчэй прыдумка аўтара. Прынамсі, я ад амэрыканцаў такога ніколі ня чуў. Наадварот, я бачу, што амэрыканцы шануюць тое лепшае, што ёсьць ня толькі ў іх, але і ў іншых. Адсюль любоў да французскай кухні, нямецкай трываласьці, кітайскай працаздольнасьці й ангельскай пунктуальнасьці. Крыўдна, што Беларусь не сьпяшаецца выйсьці са сваёй анэмічнай млявасьці й вырашыць свае праблемы. Але крытыкай Захаду ці Амэрыкі гэтаму не паможаш. Найлепш крытыкаваць сябе і павучыцца ў амэрыканцаў, як гэта рабіць прадукцыйна. Зрэшты, і сп. Пазьняк бачыць у Амэрыцы добрыя прыклады вартыя перайманьня. Вось гэта - прадукцыйна!

Беларусы ў Навасібірску

У Навасiбiрску працуюць некалькi беларускiх супалак, але ж "працуюць", гэта вельмi моцна сказана. Беларуская аўтаномiя, якую ўзначальвае Ўладзiмер Драздоў, ёсць толькi на паперы. Такая самая справа i з суполкаю "Беларусы Сiбiры", якою кіруе Мiкалай Сулкоўскi. Неяк працуе дзяржаўная ўстанова - Беларускi культурны цэнтар, кіраўнічка Нiна Кабанава. Яны езьдзяць па вёсках, праводзяць нейкія імпрэзы, сьвяты, прымаюць удзел у гарадзкiх мерапрыемствах. Карацей кажучы, нешта робяць. Зусiм недаўна было заснаванае новае беларускае таварыства "Белорусский культурно-просветительский центр им. Ефросиньи Полоцкой". Ягоным заснавальнiком стаў беларус Iван Панасюк. Багаты прадпрымальнiк, якi адмежаваўся ад астатнiх беларускiх суполак i захацеў стварыць сваю. На сёньняшнi момант ён пабудаваў царкву, праводзіць беларускiя гарадзкiя гуляньні, працуе штодзённы беларускi тэлевізійны канал, плануецца выхад сваёй газэты. Гэта ўсе добра, але накiрунак дзейнасьцi гэтага таварыства аднабакавы. Усе вiдэа i аўдыа матар'ялы прадстаўляе кансулят Беларусi ў Навасiбiрску, консул Iгар Саўко. Усе навiны ды іншая iнфармацыя падаецца з пазыцыi ўраду Лукашэнкi. На усіх імпрэзах забароненыя бел-чырвона-белыя сьцягi й Пагоня, выкарыстоўваецца толькі лукашэнкаўская сымболіка. Таму можна сказать, што справа вядзецца, але толькі на карысьць рэжыму Лукашэнкі.

Хутка ў Расеi будуць выбары ў Дзяржаўную Думу, губэрнатара Навасiбiрскай вобласьцi й прэзыдэнта Расеi. Выглядае, што нацыянальнай картаю будуць пры гэтым карыстацца. Той самы Iван Панасюк ужо падтрымлівае аднага з кандыдатоў у Дзяржаўную Думу Расеi.

У "Беларусе" №487, жнівень 2003, была цікавая рэцэнзія кнігі Ан Аплбаўм (Anne Applebaum) "GULAG: A History of the Soviet Camps" (ГУЛАГ: Гісторыя савецкіх лягероў"). Рэцэнзію напісаў сп. В. Зайка. Дазвольце дадаць трошкі дэталяў аб аўтарцы.

Ан Аплбаўм нарадзілася ў ЗША, але мае повязь зь Беларусьсю. Яе дзед быў родам з Кобрыня і адтуль эміграваў у Амэрыку ў 90-х гадох ХІХ ст. Падчас падарожжа па Беларусі Ан адведала і дзедаўскі Кобрынь. Усё гэта яна апісала ў сваёй кнізе "Between East and West. Across the Borderlands of Europe" (Паміж Усходам і Захадам. Праз памежжы Эўропы). Кніга была выдадзеная ў 1995-м годзе.

Муж Ан - паляк Радэк Сікорскі, які быў некалі заступнікам міністра замежных справаў Польшчы. Аўтарка добра ведае расейскую і польскую мовы, што добра дапамагло ёй у напісаньні кнігі пра ГУЛАГ, якая мае 610 бачынаў і рэцэнзавалася ў ангельскіх газэтах.

Юбілейны год БАЗА

У 2004-м годзе Беларуска-Амэрыканскаму Задзіночаньню будзе 55 гадоў! Хацелася-б адзначыць нашае агульнае сьвята годна, адпаведна значнасьці найбуйнейшай эміграцыйнай арганізацыі. І ў зьвязку з гэтым вось якое пытаньне.

Яшчэ ў мінулым стагодзьдзі, у 1997-м годзе на запросіны сваіх сяброў прыехаў да нас зь Менску Зьміцер Саўка. Рэкамендаваў сябе мовазнаўцам, толькі працаў ягоных, што праўда, ні тады, ні ў пазьнейшы час мы ня бачылі. Атрымаў ён стыпендыю на напісаньне кнігі пра гісторыю БАЗА, якую меўся пакласьці на стол да юбілейнага 50-годзьдзя.

Ці трэба казаць, што кніга ніколі ня была напісанаю? Вялікія грошы пайшлі яму ў кішэню, а сам ён хуценька зьехаў назад у Менск, дзе сьмяецца з усіх нас, эміграцыйных прастачкоў.

Самому Саўку застаецца цяпер толькі солі на хвост насыпаць ды самім наперад разумнейшымі быць, а вось як з гісторыяй БАЗА? Наўрад ці хто наважыцца вылучыць яшчэ адную стыпендыю на яе, ды й сусекі архіўныя падчышчаныя тым Саўкам, відаць, добра. Але пакідаць БАЗА без гісторыі таксама не выпадае.

Тут да месца будзе згадаць, што выпадак з Саўкам - ня першы. Яшчэ напачатку 90x гадоў была вылучаная стыпэндыя М. Ваўранюку зь Беластоку на напісаньне кнігі пра Ст. Станкевіча, а троху пазьней - Юрку Васілеўскаму на кнігу пра М. Абрамчыка. Вынік аднолькавы. Натуральна, празь іх спыняць вылучэньне стыпэндый нельга, але трэба да адбору кандыдатаў падыходзіць больш абачліва.

М. А.