У сьнежні 1920-га году студэнты-беларусы Віленскага ўнівэрсытэту заснавалі "Гурток студэнтаў-беларусаў", які ў 1921 годзе стаў звацца "Беларускі Студэнцкі Саюз".

Віленскі ўнівэрсытэт, заснаваны прывілеем караля Сьцяпана Батуры ў 1578-м годзе як вышэйшая вучэльня для ўсіх жыхароў Вялікага Княства Літоўскага і зачынены царом Мікалаем І ў 1832-м годзе, быў адзіным унівэрсытэтам Заходняе Беларусі ў міжваенны перыяд. Ён быў адноўлены ў 1919 годзе як польская навучальная ўстанова, у якім існавала дэскрымінацыя супраць беларускае этнічнае большасьці Віленшчыны і Заходняе Беларусі. Для беларусаў існавала працэнтнае абмежаваньне пры паступленьні на вучобу. Так, на мэдычны факультэт прымалі толькі 5% беларусаў ад агульнага ліку студэнтаў, а на тэалягічны факультэт іх увогуле не прыймалі. Нават калі чалавек здабываў вышэйшую асьвету, гэта не гарантавала працы на бацькаўшчыне, бо пераважную большасьць, асабліва настаўнікаў-беларусаў, скіроўвалі на працу ў этнічную Польшчу. На Радзіме-ж, напрыклад, Хведар Ільляшэвіч, атрымаўшы адукацыю гісторыка, быў вымушаны вырошчваць зёлкі пад Берасьцем, каб толькі зарабіць на жыцьцё, бо працаваць працаваць на беларускіх землях яму было забаронена.

Калі паўстаў Беларускі Студэнцкі Саюз, ягоныя сябры маглі належаць да любых палітычных арганізацыяў, але вырашальнай была цьвёрдая беларуская нацыянальная пазыцыя, "хрыбет". Прыкладам таго, як цьвёрда прытрымлівалася кіраўніцтва Саюзу гэткай беларускай палітыкі, можа быць такі выпадак. Неяк Саюз юрыстых ладзіў свой рэгулярны конкурс красамоўства, і ад БСС выступаў Вінцэсь Скублоўскі (пазьней судзьдзя ў Беластоку). Памылкова ў спрэчцы ён сказаў "мы - палякі" - і ў выніку быў выключаны з арганізацыі.

(заканчэньне ў наступным нумары)